Matura 2023: Podstawa programowa

Analiza

Egzamin maturalny z języka obcego będzie sprawdzać, w jakim stopniu uczeń kończący szkołę ponadpodstawową spełnia wymagania określone w podstawie programowej, dlatego tylko realizacja wszystkich wymagań ogólnych i szczegółowych z podstawy programowej może zapewnić odpowiednie przygotowanie uczniów do matury.

Nadrzędne cele kształcenia

Skuteczne porozumiewanie się w mowie i piśmie pozostaje nadrzędnym celem kształcenia językowego, ale w nowej podstawie programowej podkreślono, że uczeń powinien także dążyć do osiągania coraz wyższego stopnia poprawności językowej – gramatycznej, leksykalnej, fonetycznej i ortograficznej. W tym kontekście dużego znaczenia nabiera również precyzja w wyrażaniu myśli i styl przekazu.

Poziom w skali CEFR

Oczekiwany poziom zaawansowania językowego uczniów na koniec III etapu edukacyjnego został podniesiony w stosunku do poziomu określonego w podstawie programowej dla szkół ponadgimnazjalnych. Znajdzie to odzwierciedlenie w stopniu trudności egzaminu maturalnego, do którego uczniowie szkół ponadpodstawowych będą przystępować od roku szkolnego 2022/2023.

	SZKOŁA PODSTAWOWA		SZKOŁA PONADPODSTAWOWA
	I etap (klasy 1-3)	II etap (klasy 4-8	III etap Klasy 1-4 liceum Klasy 1-5 technikum Szkoła branżowa (I i II stopnia)
Spodziewany poziom na koniec etapu			Zakres podstawowy	Zakres rozszerzony	Zakres dwujęzyczny
Spodziewany poziom na koniec etapu	A1	A2+/B1	B1+ (B2 w zakresie rozumienia wypowiedzi)	B2+ (C1 w zakresie rozumienia wypowiedzi)	C1+ (C2 w zakresie rozumienia wypowiedzi)
Egzamin końcowy		Egzamin ósmoklasisty	Matura: Poziom podstawowy	Matura: Poziom rozszerzony	Matura: Poziom dwujęzyczny

Warianty podstawy programowej

Nowa podstawa programowa kształcenia w zakresie języka obcego dla liceum i technikum została opracowana w pięciu wariantach:

III.1P → kontynuacja pierwszego języka ze szkoły podstawowej – kształcenie w zakresie podstawowym
III.1R → kontynuacja pierwszego języka ze szkoły podstawowej – kształcenie w zakresie rozszerzonym
III.2.0 → język nauczany jako drugi (od początku w klasie I szkoły ponadpodstawowej)
III.2.1 → język nauczany jako drugi (kontynuacja ze szkoły podstawowej)
III.DJ → kontynuacja 1. albo 2. języka ze szkoły podstawowej albo od początku w klasie I liceum ogólnokształcącego dwujęzycznego, technikum dwujęzycznego lub w oddziale dwujęzycznym w liceum ogólnokształcącym lub technikum, albo kontynuacja z klasy wstępnej.

Każdy z ww. wariantów jest skonstruowany w taki sam sposób i przedstawia cele kształcenia (wymagania ogólne), treści nauczania i umiejętności (wymagania szczegółowe) oraz niezbędne warunki i sposoby realizacji podstawy programowej.

Wymagania ogólne

Kluczowe dla poznania różnic między wariantami nowej podstawy programowej dla poziomu podstawowego i rozszerzonego są określenia zawarte w opisie poszczególnych wymagań, takie jak: dość bogaty – bogaty; proste – w miarę złożone – złożone; w typowych sytuacjach – w różnorodnych sytuacjach itd.

(Skreślenia w tabelach dotyczą zmian w stosunku do podstawy programowej dla szkół ponadgimnazjalnych.)

Wymaganie ogólne	III.1.P	III.1.R
Znajomość środków językowych	Uczeń posługuje się w miarę rozwiniętym dość bogatym zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych) umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.	Uczeń posługuje się bogatym zasobem środków językowych (leksykalnych – w tym związków frazeologicznych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych) umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych.
Rozumienie wypowiedzi czyli recepcja	Uczeń rozumie proste, typowe wypowiedzi ustne o umiarkowanym stopniu złożoności, artykułowane wyraźnie wypowiadane w naturalnym tempie, w standardowej odmianie języka, a także proste wypowiedzi pisemne o umiarkowanym stopniu złożoności, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.	Uczeń rozumie różnorodne złożone wypowiedzi ustne wypowiadane w naturalnym tempie i różnorodne złożone wypowiedzi pisemne o różnorodnej formie i długości, w różnych warunkach odbioru, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
Tworzenie wypowiedzi czyli produkcja	Uczeń samodzielnie formułuje tworzy krótkie, proste, spójne i logiczne, w miarę płynne zrozumiałe wypowiedzi ustne oraz proste, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.	Uczeń samodzielnie tworzy w miarę złożone, spójne i logiczne, płynne i zrozumiałe, dłuższe wypowiedzi ustne oraz w miarę złożone, dłuższe wypowiedzi pisemne, bogate i spójne pod względem treści, spójne i logiczne wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
Reagowanie na wypowiedzi czyli interakcja	Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje ustnie w typowych, również w miarę złożonych sytuacjach reaguje w sposób zrozumiały, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie oraz reaguje w formie prostego tekstu pisanego w typowych sytuacjach, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.	Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje płynnie, w formie ustnej i pisemnej ustnie w różnorodnych, bardziej również złożonych i nietypowych sytuacjach, oraz reaguje w formie w miarę złożonego tekstu pisanego w różnorodnych sytuacjach, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.
Przetwarzanie wypowiedzi czyli mediacja	Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.	Uczeń zmienia formę przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych.

Wymagania szczegółowe

W zakresie wymagań szczegółowych warto zwrócić uwagę na następujące zmiany w stosunku do podstawy programowej dla szkół ponadgimnazjalnych:

	III.1.P	III.1.R
Nowe formy wypowiedzi pisemnej	wiadomość, notatka, ogłoszenie, zaproszenie, pocztówka, e-mail, list prywatny, prosty list formalny, życzenia, SMS, historyjka, życiorys, CV, list motywacyjny, wpis na blogu	list formalny – w tym list motywacyjny, rozprawka, opowiadanie, sprawozdanie, recenzja, życiorys, CV, wpis na blogu, artykuł, list prywatny, email
Poszerzenie katalogu tematów w zakresie PRACA	praca (np. zawody i związane z nimi czynności i obowiązki, miejsce pracy, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, rynek pracy, wybór zawodu, poszukiwanie pracy)	praca (np. zawody i związane z nimi czynności i obowiązki, miejsce pracy, kariera zawodowa, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, rynek pracy, mobilność zawodowa)

Spiralny model nauczania

W nowej podstawie programowej zwrócono uwagę na konieczność kilkukrotnego powracania do tych samych zagadnień przy jednoczesnym rozbudowywaniu wiadomości i umiejętności już nabytych. Jest to dobrze widoczne na przykładzie środków językowych, których zasób jest stopniowo rozbudowywany w ramach powtarzających się na różnych poziomach i etapach kształcenia następujących zakresów tematycznych: człowiek, miejsce zamieszkania, edukacja, praca, życie prywatne, żywienie, zakupy i usługi, podróżowanie i turystyka, kultura, sport, zdrowie, nauka i technika, świat przyrody, państwo i społeczeństwo.

Mediacja

Mediacja jest stosunkowo nowym pojęciem w glottodydaktyce, ale w nowoczesnym podejściu do nauczania języka obcego staje się jedną z kluczowych umiejętności, co zostało zakcentowane w podstawie programowej.

Działania mediacyjne (pisemne czy ustne, receptywne czy produktywne) umożliwiają komunikację między osobami, które – z różnych względów – nie mogą się ze sobą bezpośrednio porozumiewać. Tłumaczenie ustne i pisemne, parafraza, streszczenie, podsumowanie lub zapis umożliwiają korzystanie z tekstów i wypowiedzi źródłowych osobom, które nie mają do nich bezpośredniego dostępu. Mediacyjne działania językowe rozumiane są jako przetwarzanie istniejących tekstów, odgrywają ważną rolę w codziennym życiu językowym naszych społeczności.

(Rada Europy 2003: 24)

Uczenie się przez całe życie

W nowej podstawie programowej zaakcentowano potrzebę rozwijania umiejętności wspierających naukę języka obcego a jednocześnie przydatnych w procesie uczenia się przez całe życie, w tym tzw. umiejętności miękkich, których brak może powodować trudności w znalezieniu lub utrzymaniu pracy.

Budowanie świadomości językowej.
Budowanie repertuaru technik służących samodzielnej pracy nad językiem.
Stosowanie strategii komunikacyjnych, w tym strategii kompensacyjnych.
Dokonywanie samooceny.
Współdziałanie w grupie.
Korzystanie z różnych źródeł informacji w języku obcym w tym z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnej.
Rozwijanie zdolności krytycznego i logicznego myślenia.

Kompetencja interkulturowa

Zagadnienia dotyczące kompetencji interkulturowej w nowej podstawie zapisano jako odrębny punkt w wymaganiach szczegółówych (w starej był to jeden z zakresów tematycznych). Obejmuje ono zarówno wiedzę o krajach nauczanego języka, jak i o Polsce (z uwzględnieniem kontekstu lokalnego, europejskiego i globalnego), świadomość związku między kulturą własną a obcą oraz kształtowanie wrażliwości międzykulturowej. Wymaganie to zastępuje i rozwija temat obejmujący wiedzę o krajach nauczanego języka, który został wyłączony z listy zakresów tematycznych określonych w podstawie programowej dla szkół ponadgimnazjalnych. Nowe wymaganie powinno zatem być systematycznie realizowane w zadaniach językowych w ramach wszystkich zakresów tematycznych określonych w nowej podstawie programowej.

Warunki realizacji

W kształceniu językowym na III etapie edukacyjnym jako niezbędną w kształceniu językowym określono realizację następujących warunków:

zapewnienie możliwości kontynuacji nauki języka obcego, którego uczeń uczył się w szkole podstawowej (szczególnie w przypadku języka obcego nauczanego jako pierwszy),
zapewnienie kształcenia uczniów w grupach o zbliżonym poziomie biegłości językowej,
w przypadku uczniów techników – wzbogacanie treści kształcenia o aspekty nawiązujące do zakresu tematycznego związanego z wybranymi efektami kształcenia określonymi w podstawie programowej kształcenia w zawodach,
prowadzenie zajęć z języka obcego w odpowiednio wyposażonej sali,
używanie języka obcego jako języka komunikacji podczas zajęć w różnych rodzajach interakcji, tj. zarówno nauczyciel – uczeń, jak i uczeń – uczeń,
tworzenie i wykorzystywanie takich zadań językowych, które będą stanowiły ilustrację przydatności języka obcego do realizacji własnych celów komunikacyjnych oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu przez uczniów własnych zainteresowań oraz pasji,
wykorzystywanie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć, filmów, nagrań audio, tekstów), w tym z użyciem narzędzi związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, takich jak np. tablice interaktywne z oprogramowaniem czy urządzenia mobilne,
przeprowadzanie „na bieżąco” nieformalnej oraz formalnej diagnozy,
zachęcanie uczniów do samooceny własnej pracy i stosowania różnych technik służących uczeniu się,
wykorzystanie zajęć z języka obcego do rozwijania wrażliwości międzykulturowej oraz kształtowania postawy ciekawości, tolerancji i otwartości wobec innych kultur,
kształcenie w zakresie języka obcego powinno wspierać i być wspierane przez kształcenie w zakresie pozostałych przedmiotów oraz umiejętności ogólnych.

Funkcja wychowawcza

Kształcenie w zakresie języka obcego ma wspomagać szkołę w realizacji funkcji wychowawczej. Zajęcia językowe – z uwagi na otwarty katalog tematów – są doskonałą okazją do poruszania kwestii społecznych, kulturowych czy etycznych. Dzięki temu język obcy staje się narzędziem koniecznym do prowadzenia dyskusji, formułowania własnych poglądów i poznawania opinii innych osób.

Przygotowanie do matury

W Informatorze o egzaminie maturalnym z języka angielskiego od roku szkolnego 2022/2023 przedstawiono przykładowe zadania egzaminacyjne oraz listę struktur gramatycznych, których opanowanie jest niezbędne do wykonania zadań egzaminacyjnych. Z analizy zawartego w tym dokumencie materiału jasno wynika, że nowy egzamin maturalny będzie obejmować więcej zadań otwartych oraz kłaść większy nacisk na bogactwo językowe i poprawność językową. W związku z tym warto systematycznie wprowadzać określone typy zadań, dbając jednocześnie o wszechstronny rozwój umiejętności językowych uczniów.

POWRÓT DO LISTY